Μπεκτασιμός

Με αφορμή συζητήσεις με φίλους για το Ντεντέ Ντάγ (Αγιοβούνι) θέλησα να καταγράψω κάποιες πρώτες πληροφορίες για το τάγμα των Μπεκτασίδων καθώς σύμφωνα με αναφορές περιηγητών (Εβλιγιά Τσελεμπή) στο Αγιοβούνι υπήρξε Μπεκτασίδικο μοναστήρι στα ερείπια του οποίου ακόμη και σήμερα κάποιοι Αλβανοί ή πομάκοι βοσκοί ανάβουν κεριά σε ένδειξη ευλάβειας.

1.       Δύο τάγματα οι Μελαμήδες (αυστηρό τάγμα) και οι Καλεντέρηδες (διέφθειραν τα μουσουλμανικά ήθη) γνώριζαν την αποδοκιμασία των Σουνιτών Μουσουλμάνων οι οποίοι τους κατηγορούσαν για τη χαλαρή ηθική τους και τη μη τήρηση των θρησκευτικών τύπων που επέβαλε το κοράνι.

2.       Μετά τη πτώση της Πόλης και κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο υπήρξε περίοδος που τα θρησκευτικά τάγματα ανέρχονταν σε 150.

3.       Μπεκτασήδες – μυστικό φιλοσοφικό τάγμα των μοναχών Δερβίσηδων (πτωχών) με ιδρυτή τον Μπεκτάς και ανήκαν στην αίρεση των Αλεβίδων

4.       Οι αδικίες σε βάρος των συγγενών του Μωάμεθ μετά τον θάνατο του οδήγησαν τον μουσουλμανικό κόσμο σε δυο μεγάλες υποδιαιρέσεις: τους Σιϊτες (πιστοί στους συγγενείς του Μωάμεθ) και τους Σουνίτες (οι ορθώς πιστεύοντες – οι «οορθόδοξοι» θα λέγαμε  

5.       Οι παραπάνω τύποι μοναχών (παράγραφος 1) δεν είναι οι μόνοι καθώς υπήρξαν και οι φακήρ (πτωχοί) εκ της αραβικής λέξεως και οι Δερβίσηδες (ολιγαρκείς) περσικής προέλευσης.

6.       Ενώ το κοράνι απαγόρευε τη λατρεία των αγίων εντούτοις ο απλός λαός τιμούσε τους αγίους (εβλιγιά) ενώ οι τάφοι τους (τουρμπέδες) αποτελούσαν τόπο προσκυνήματος από τον απλό λαό.  

7.       Κοινό στοιχείο μεταξύ όλων των μουσουλμανικών θρησκευτικών ταγμάτων αποτελούσε η θεωρία του υλισμού η οποία δίδασκε ότι ο άνθρωπος έχει τη δύναμη να γνωρίσει το Θεό αφού η εσωτερική του ουσία παραπέμπει σε πνευματικό ον και ως εκ τούτου μπορεί να γνωρίσει το παγκόσμιο πνεύμα , το Θείο. Διακηρύσσει ότι είναι η βάση και η σύνθεση όλων των αληθειών που είναι κοινές σε όλες τις θρησκείες. Συνοψίζοντας , η ενότητα της ύπαρξης , ο μονοθεϊσμός , δηλαδή η πίστη και η λατρεία ενός Θεού.

8.       Σε ότι αφορά τον Μπεκτασισμό αποτέλεσε το σπουδαιότερο μυστικό φιλοσοφικό των μοναχών Δερβίσηδων (πτωχών). Για την εξάπλωση του Ισλάμ ως θρησκεία δεν χρειάζονταν μακρά περίοδο κατήχησης. Αρκούσε ο κατηχούμενος να πει τη φράση: Δεν υπάρχει άλλος Θεός, ο δε Μωάμεθ είναι ο προφήτης του. Το μέτρο αυτό επέδρασε δραστικά υπέρ της εξάπλωσης του Ισλάμ.

9.       Οι χωρικοί της Ανατολής και οι Τουρκομάνοι όμως δεν μπορούσαν να κατανοήσουν τα περίπλοκα κηρύγματα των ιεραποστόλων του Ισλάμ. Έτσι οι ουλεμάδες (άραβες ως επί τω πλείστον θεολόγοι) προτιμούσαν  να κινούνται και να διδάσκουν πέριξ των πόλεων όπου το ακροατήριο τους μπορούσε να κατανοήσει το περίπλοκο από άποψεως διατυπώσεων και δογμάτων κήρυγμα τους.

10.   Ο κατώτερος βαθμός στα μπεκτασίδικα τάγματα ήταν ο Δερβίσης , έπειτα ο Ντεντέ και ο μεγαλύτερος ήταν ο Μπαμπά. Σε ότι αφορά το μέγιστο επί της γης ιερό των Μπεκτασήδων αυτός είναι ο Αυθέντης Τσελεμπής (Τσελεμπή Εφέντη).

11.   Στις γιορτές τους μεγάλη σημασία αποδίδουν στη λυχνοκαϊα και στο άναμμα κεριών εξαιτίας και της επίδρασης τους από τον χριστιανισμό.

12.   Οι προγραφές του Σουλτάνου Σελίμ του Τρομερού και η εξόντωση των γενιτσάρων από τον Σουλτάνο Μαχμούτ τον Β΄ έπληξαν καίρια τον Μπεκτασισμό.

(Τις πληροοφορίες αυτές άντλησα από το βιβλίο του Βλαδίμηρου Μιρμιρόγλου , εκδόσεις Εκάτη, ά έκδοση 12-7-1940 , Κωνσταντινούπολη)