don't worry be happy-Katsimixeoi-LIVE

Η ΦΩΤΕΙΝΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

Απομνημονεύματα Στ. Γονατά κατά τα έτη 1907 - 1922

Απομνημονεύματα Στ. Γονατά , Αθήναι 1958

Περίοδος 1907 – 1922.

Το 1907 αποχαιρέτησε την οικογένεια του προκειμένου να αναλάβει υπηρεσία στο προξενείο της Αδριανούπολης, διαδεχόμενος τον πρόξενο Δημαρά. Πλήρης αδράνεια επικρατούσε στη Θράκη καθώς οι Βούλγαροι λόγω του πεδινού εδάφους δεν είχαν τολμήσει να εξαπολύσουν διωγμούς και ένοπλο αγώνα , όπως στη Μακεδονία. Εκεί γνώρισε τον Σάρρο , γυμνασιάρχη στην πόλη, ο οποίος επί διετία είχε διατελέσει επιθεωρητής των εν Μακεδονίας σχολείων και ο οποίος διατηρούσε επαφή με το ελληνικό προξενείο στη Θεσσαλονίκη , μεριμνώντας για την εθνική υπόθεση ( σελ 17,18). Στην πόλη η Βουλγάρικη παρουσία ήταν μηδαμινή. Τον Ιούλιο του 1907 ανέλαβε οριστικός πρόξενος ο Νικόλαος Ξυδάκης. Επισκέφθηκε την Σόφια, Φιλιππούπολη, Βελιγράδι. Η σύνθεση του πληθυσμού αποτελούνταν σε σύνολο 1.030.000 κατοίκων από  510.000 Τούρκους, 365.000 Έλληνες, 110.000 Βούλγαροι και 45.000 Εβραίοι, Αρμένιοι κλπ. Όλοι οι Έλληνες ήσαν ελληνόφωνοι πλην 35.000 ξενόφωνων ήτοι: 14.100 βουλγαρόφωνοι, 13.100 αλβανόφωνοι, 7.200 τουρκόφωνοι και 600 σερβόφωνοι.

Μικρασιατική εκστρατεία (από 8 Ιουλίου 1919 έως 3 Σεπτεμβρίου 1922)

Στις 6 Αυγούστου 1919 ανέλαβε διοικητής Πεζικού της 1^ης Μεραρχίας η οποία στάθμευε στο Αϊδίνι. Όλα τα σπίτια των Ελλήνων ήσαν καμένα , όπως και οι εκκλησίες τους , από τους Τούρκους, όταν αναχώρησαν τα ελληνικά στρατεύματα και ακολούθησε η σφαγή του Αϊδινίου και η τραγική σφαγή των προσκόπων της πόλης. Η μεραρχία αποτελούνταν από το 4^ο και 5^ο σύνταγμα πεζικού και το 1/38 σύνταγμα ευζώνων. Στις 15 Σεπτεμβρίου 1919 φθάνει ο στρατηγός Κωνσταντίνος Νίδερ για να αναλάβει διοικητής της Στρατιάς κατοχής στη Μικρά Ασία. Στο Αϊδίνη  υπήρχαν συνεχείς επιδρομές από αντάρτικες ομάδες Τούρκων αλλά και από ληστές οι οποίοι εκτός από κλοπές έπαιρναν και ομήρους, ζητώντας λύτρα για την απελευθέρωση τους. Το μεσημέρι στις 7 Ιουνίου 1920 από αεροπλάνο ρίχθηκε η πρώτη διαταγή του Γενικού Στρατηγείου για την προπαρασκευή γενικής επίθεσης ήτοι συγκέντρωση των μονάδων από τους καταυλισμούς, μείωση των δυνάμεων προκάλυψης , συμπλήρωση εφοδιοπομπών δι΄ επιτάξεως κτηνών. Η μεγάλη εξόρμηση άρχισε την 10^η Ιουνίου του 1920. Στις 8 Αυγούστου 1920 τελέσθηκε μνημόσυνο για τους νεκρούς προσκόπους του Αίδινίου. Στις 14 Οκτωβρίου 1920 ο αρχιστράτηγος Παρασκευόπουλος  επιθεώρησε τις υπηρεσίες της βάσεως στη Σμύρνη. Οι εκλογές που διεξήχθησαν την 1^η Νοεμβρίου 1920 οδήγησαν σε ήττα της βενιζελικής παράταξης. Κυβέρνηση σχηματίσθηκε από τον Δ. Ράλλη με τη συμμετοχή και του Γούναρη. Οι αξιωματικοί του μετώπου απευθύνθηκαν στον Γονατά ζητώντας του να συντάξει επιστολή ζητώντας από την Αθήνα να μην στείλει στο μέτωπο όλους τους ανίκανους απότακτους αξιωματικούς προς προσωπική τους ικανοποίηση και σε βάρος του στρατού.

Στις 9 Νοεμβρίου 1920 αφίκετο στη Σμύρνη ο Υποστράτηγος Παπούλας ,  ο οποίος μόλις είχε εξέλθει από τις φυλακές. Οι κατηγορίες σε βάρος του Πλαστήρα αποδείχθηκαν ψευδείς καθώς ο Πλαστήρας αποδείχθηκε πρότυπο διοικητή Συντάγματος και την προεκλογική περίοδο είχε απαγορεύσει οποιαδήποτε ανάμειξη. Απόδειξη προς αυτό ήταν η αγάπη των ανδρών του οι οποίοι τον λάτρευαν παρά το γεγονός ότι οι ίδιοι , στην πλειοψηφία τους ήσαν αντιβενιζελικοί.  Οι προσφορές του Ετέμ Βέη για κοινή δράση εναντίον του Κεμάλ συνάντησαν την αντίδραση και την επιφυλακτικότητα του Στεργιάδη  ο οποίος και τους υπενθύμισε παρόμοιες προσφορές του Γιουρούκ  Αλή και Δεμερτζή εφέντη οι οποίες κατέληξαν σε φιάσκο. Σε ότι αφορά την προέλαση ήδη άρχισαν να παρουσιάζονται δυσκολίες σε ότι αφορά τον εφοδιασμό καθώς δεν υπήρξαν δρόμοι ή αν υπήρχαν ήσαν κατεστραμμένοι ενώ τα πλευρά των συγκοινωνιών ήσαν ακάλυπτα.

Όταν ο πρωθυπουργός Καλογερόπουλος επέστρεψε από το συνέδριο του Λονδίνου παραιτήθηκε και πρωθυπουργός ανέλαβε ο Δημήτριος Γούναρης που σχημάτισε κυβέρνηση με υπουργό στρατιωτικών τον Θεοτόκη. Έγινε ανασύσταση του παλαιού Γενικού Επιτελείου υπό τον Δούσμανη. Στις 25 Μαρτίου απενεμήθησαν αθρόα , παράσημα σε όλους τους εξ αποτάξεως επανελθόντες αξιωματικούς χωρίς να παρασημοφορηθεί κανείς από τους αξιωματικούς που υπηρετούσαν στο μέτωπο εξαναγκάζοντας τον στρατηγό Κονδύλη να γράψει επιστολή στον πρωθυπουργό αναφέροντας του ότι σχηματίζεται η εντύπωση ότι η κυβέρνηση αμείβει τους ημέτερους που δεν προσέφεραν καμία υπηρεσία στο μέτωπο.

Στις 26 Ιουνίου 1921 άρχισε η νέα εξόρμηση του Στρατού. Η αντίσταση των Τούρκων ήσαν μεγάλη και οι απώλειες και από τις δυο πλευρές ήσαν μεγάλες. Δράση τουρκικής αεροπορίας και αγανάκτηση για την απουσία της αντίστοιχης ελληνικής. Ο εχθρός σταδιακά αποκτά την πρωτοβουλία των κινήσεων. Την 10 Δεκεμβρίου 1921 τουρκικό αεροπλάνο έριξε προκηρύξεις στα ελληνικά , οι οποίες έγραφαν: Τι θέλετε σεις στη Μικρά Ασία όπου σας έφεραν οι διάφοροι κεφαλαιοκράτες , οι οποίοι και πλουτίζουν από τον πόλεμο και οι αξιωματικοί οι οποίοι παίρνουν γαλόνια , ενώ εσείς χύνετε το αίμα σας τη στιγμή που η μητέρα σας και οι αδελφές σας πεινούν στα χωριά σας. Για να τελειώσει ο πόλεμος ένα μέσον υπάρχει. Να αυτομολήσετε προς εμάς, οι οποίοι θα σας περιποιηθούμε και όταν τελειώσει ο πόλεμος θα σας στείλουμε στην πατρίδα σας.

Ήρθε και η διαταγή περί χορηγήσεως 15ημερων αδειών σε αναλογία 5% για τους οπλίτες και 3% για τους αξιωματικούς. Θα πρέπει όμως να επανέλθουν οι πρώτοι αδειούχοι για να φύγουν οι επόμενοι. Αυτό θα χρειασθεί 1,5 μήνα και υπάρχει φόβος ότι δεν θα επανέλθουν όλοι.  Ενδεικτικό του κλίματος που επικρατούσε στο στράτευμα τις αρχές του 1922 ήταν και το γεγονός ότι τον Ιανουάριο του 1922 στασίασε το 49 σύνταγμα πεζικού το οποίο αρνήθηκε να εκτελέσει μεταστάθμευση. Το σύνταγμα αυτό αποτελείτο από διάφορα μαζέματα και εφέδρους μεγάλης ηλικίας και είχε 6 μόλις μόνιμους αξιωματικούς και ανώτερο μόνο το διοικητή αυτού. Ο Χειμώνας του 1922 ήταν ιδιαίτερα δριμύς ταλαιπωρώντας τον στρατό μας. Η διάσκεψη των Παρισίων στις 10 Μαρτίου 1922 πρότεινε ανακωχή μεταξύ των εμπολέμων , διάρκειας 3 μηνών με προοπτική  ανανέωσης. Στις 27 Μαρτίου πληροφορήθηκαν οι στρατηγοί ότι ο Κεμάλ δέχεται την ανακωχή με τον όρο να αποσυρθεί ο στρατός από τη γραμμή Εσκί Σεχήρ – Κιουτάχεια – Αφιόν  και εντός 4 μηνών από τη Μικρά Ασία. Ο Υπουργός Οικονομικών Πρωτοπαπαδάκης αποφασίζει  να διχοτομήσει το κυκλοφορών νόμισμα προκειμένου το δημόσιο να αντλήσει χρήματα από τους πολίτες του (1 ½ δισεκατομμύρια δραχμές).

Αδικαιολόγητες μετακινήσεις στρατευμάτων από τον Παπούλα και τον Πάλη εξαιτίας εικονικών επιθέσεων Τούρκων αυξάνουν τη δυσφορία του στρατεύματος. Ένταση στις σχέσεις Παπούλα – Στεργιάδη καθώς ο Στεργιάδης τον κατηγορεί ότι δεν περιορίζεται μόνο στα στρατιωτικά του καθήκοντα , αλλά αναμιγνύεται και στην πολιτική, προβαίνοντας σε  δηλώσεις και συνεννοήσεις με πολιτικά πρόσωπα. Τον Μάιο του 1922 κατά τη συζήτηση του προϋπολογισμού η κυβέρνηση Γούναρη έλαβε 161 ψήφους  υπέρ έναντι 160 κατά. Μετά από το αποτέλεσμα αυτό παραιτήθηκε ο Γούναρης και ο σχηματισμός της νέας κυβέρνησης ανατέθηκε στον Στράτο. Όμως η κυβέρνηση δεν έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης από την βουλή. Κατόπιν αυτού σχηματίσθηκε κυβέρνηση συνασπισμού Γούναρη – Στράτου υπό την προεδρία του Πρωτοπαπαδάκη η οποία και έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης από την βουλή. Στις 15 Μαϊου αντικαθίσταται  λόγω ηλικίας ο Παπούλας από τον Χατζηανέστη, προκαλώντας κατάπληξη σε όλο το στράτευμα καθώς ήταν γνωστός ο ασυμβίβαστος και ορμητικός χαρακτήρας του. Ο Παπούλας είχε κατορθώσει να διοικήσει αμερόληπτα και με σωφροσύνη και είχε κερδίσει τη συμπάθεια του στρατού. Μόλις ανέλαβε τα καθήκοντα του ζήτησε να πληροφορηθεί από την ηγεσία της στρατιάς για το ηθικό του στρατεύματος. Η δε έκθεση ανέφερε τα εξής:

1.       Οι μόνιμοι αξιωματικοί παραπονούνται ότι δεν γίνεται καμία διάκριση από την υπηρεσία μεταξύ των μαχόμενων και των μη

2.       Οι έφεδροι αξιωματικοί παραπονούνται ότι αυτοί στέλνονται στο μέτωπο ενώ οι μόνιμοι στη Σμύρνη και ότι δεν γίνονται μονιμοποιήσεις εφέδρων αν και έχουν προσφέρει άριστες πολεμικές υπηρεσίες

3.       Όλοι φοβούνται ότι οι θυσίες και το αίμα που χύθηκε θα πάνε χαμένα εξ αιτίας κακών χειρισμών της κυβέρνησης και

4.       Οι οπλίτες παρουσιάζουν σημάδια ψυχικής και σωματικής κόπωσης. Πολλοί ανυπότακτοι δεν διώκονται ενώ οι τραυματίες μόλις θεραπευθούν ξαναστέλνονται στο μέτωπο.

Στις 15 Ιουνίου 1922 διαταγή της στρατιάς καθόριζε νέες διοικήσεις για τα 4 σώματα στρατού, προκαλώντας νέα αναταραχή στο στράτευμα.

Με την αριθ. 18042/24-6-1922 ο Γονατάς αναλαμβάνει τη διοίκηση της ΙΙ Μεραρχίας. Αρχίζει να ενισχύεται το σώμα Θράκης με μεταφορά μονάδων από το μέτωπο. Μετά από διαβουλεύσεις  και συσκέψεις η Αθήνα αποφασίζει να κηρύξει τη Δυτική Μικρά Ασία ανεξάρτητο αυτόνομο κράτος. Στις 14 Ιουλίου 1922 κοινοποιήθηκε η απόφαση αυτή στις μεγάλες δυνάμεις Αγγλία , Γαλλία και Ιταλία και στις 17 του ίδιου μήνα ο Στεργιάδης , ως ύπατος αρμοστής εξέδωσε διάγγελμα προς τους πληθυσμούς του κατεχόμενου τμήματος.

Το μέτωπο έχει εξασθενήσει επικίνδυνα καθώς ο Χατζηανέστης έχει μεταφέρει περί τις 20.000 στρατό από το μικρασιατικό μέτωπο στη Θράκη, όμως τα σχέδια του ματαιώνονται εξαιτίας της αντίδρασης  των μεγάλων δυνάμεων. Το τέλος πλησιάζει.

Τον μοιραίο Αύγουστο η σήψη του στρατεύματος και η συνεχής υποχώρηση κάτω από το βάρος των τουρκικών επιθέσεων έχει προσλάβει δραματικές διαστάσεις. Χαρακτηριστικά αναφέρει «Σε εμφάνιση λίγων ιππέων διαλύονταν ολόκληρα τάγματα. Παρατάνε ορειβατικά πυροβόλα και πυρομαχικά για να καβαλικέψουν τα άλογα, φθάνουν δε μέχρι του σημείου να πετούν τα ίδια τους τα όπλα για να τρέχουν γρηγορότερα» . Η δε μεραρχία ιππικού προηγείται των άλλων τμημάτων κατά την υποχώρηση και «οπλίτες και βαθμοφόροι σπεύδουν να καταλάβουν τα βαγόνια μέχρι και τις στέγες τους, και κανείς δεν είναι ικανός να τους κατεβάσει. Κανένα μέτρο ανάσχεσης των  φυγάδων δεν είναι δυνατό να ληφθεί. Οποιοδήποτε φράγμα ανατρέπεται από το πλήθος και την ορμή των φυγάδων. Η διοίκηση της Στρατιάς κωφεύει παρά τις συνεχείς εκκλήσεις του Γονατά και άλλων αξιωματικών ο δε Χατζηανέστης ουδεμία διαταγή ή οδηγία υπέγραφε θεωρώντας ότι απαλλάσσεται των ευθυνών του για τα όσα συνέβαιναν. Πέραν της αποδυνάμωσης του μετώπου με τη μεταφορά μονάδων στη Θράκη στον Χατζηανέστη χρεώνεται και η διάλυση των παλαιών Βόρειου και Νότιου συγκροτήματος της Στρατιάς , γεγονός το οποίο προκάλεσε την πλήρη οργανωτική διάλυση της στρατιάς. Κατά την υποχώρηση παρατηρούνται λεηλασίες και από έλληνες στρατιώτες που πλέον έχουν μεταβληθεί σε όχλο.

Ο Γονατάς κάνει λόγο για 150 έως 200.000 σφαγιασθέντες από τους Τούρκους. Την 1 Σεπτεμβρίου 1922 αρχίσει να επιβιβάζεται η μεραρχία του στα πλοία . Η συμβολή του Ελληνικού κράτους για την σωτηρία των προσφύγων είναι στις κρίσιμες αυτές στιγμές μηδαμινή. Την ώρα της καταστροφής η Κυβέρνηση δίνει εντολή στο ιππικό του στρατού να κατευθυνθεί όχι στη Θράκη αλλά στην Αθήνα εξ αιτίας του φόβου πολιτικών αναταραχών. Στις 3 Σεπτεμβρίου 1920 και ώρα 1.15 πρωινή δόθηκε το σύνθημα προς άπαρση των πλοίων.

Τέλος στη Μυτιλήνη που αποβιβάζεται η ΙΙ Μεραρχία η πρώτη εντύπωση είναι θλιβερή καθώς πρόσφυγες κατακλύζουν τους δρόμους , τις πλατείες , τις εκκλησίες  ενώ η απουσία οποιασδήποτε κρατικής μέριμνας είναι εμφανής .

Πλέον ήρθε η ώρα η πληγωμένη και προδομένη στρατιά της Μικράς Ασίας να ορθώσει και πάλι το ανάστημα της με την επανάσταση του 1922..

Μπεκτασισμού συνέχεια

Ο μπεκτασισμός έχει επτά βαθμούς (Πλην του αρχηγού) οι οποίοι κατανέμονται σε 3 τάξεις:
α) Κατώτερη τάξη η των Μουρσίτ, δηλ. των μαθητών ή των δόκιμων που περιλαμβάνει τους επόμενους τέσσερις βαθμούς:

• Τους ασσίκηδες (Ασσίκ - από θείο έρωτα φλεγόμενους)
• Τους μνηστήρες (Ταλίπ- τους εφιεμένους)
• Τους φίλους (μουχίπ)
• Τους Δερβίσηδες (πτωχούς)

β) ανώτερη τάξη η των δεικνυόντων την ευθεία οδό , των μυούντων τους μαθητές στα μυστήρια, των διδασκάλων που περιλαμβάνει τους εξής βαθμούς:

• Τους μπαμπάδες (Πατέρες)
• Τους χαλίφηδες (Επισκόπους ή Τοποτηρητές)  

γ) Ανώτατη τάξη ή των Γερόντων (Πηρ) που περιλαμβάνει τους κάτωθι βαθμούς:

• τους Ντεντέ Μπαμπάδες που είναι εκπρόσωποι του Αγίου Πατρός , του Ύπατου της Οργάνωσης
• και τους Τσελεμπήδες , αρχηγούς των έγγαμων μπεκτασσήδων και απογόνους του αρχηγού του τάγματος Χατζή Μπεκτάς Βελή

(από το βιβλίο του Βλαδίμηρου Μιρμίρογλου, εκδόσεις Εκάτη, Κωνσταντινούπολη 1940)
σε διόρθωση προηγούμενης ανάρτησης που έγγραψα ότι υπάρχουν τρεις βαθμοί στο τάγμα , δεν υπάρχουν τρεις βαθμοί αλλά τρεις βαθμίδες..

Μύνημα του Αρχιστράτηγου Ρ. Μ. Σκόμπι προς τον λαό της Μακεδονίας και Θράκης

(εορτασμοί κατά την απελευθέρωση της Αθήνας)

Το μύνημα αυτό ερίφθη από αγγλικά αεροπλάνα στις 7-11-44 και είναι μύνημα του Αρχιστράτηγου Σκόμπι Διοικητού των εν Ελλάδι κατά ξηράν δυνάμεων

   Δια μιαν ακόμη φοράν Βρεττανικαί δυνάμεις απεβιβάσθησαν εις την Θεσσαλονίκην και μαζί με τας γενναίας  Ελληνικάς δυνάμεις εξεδίωξαν τους εχθρούς της Ελλάδος πέραν των συνόρων της.

    Ενθυμούμεθα πως η ανδρεία του Ελληνικού Στρατού εκέρδισε δια την Ελλάδα, την Μακεδονίαν και την Θράκην και ενθυμούμεθα επίσης πως προ εικοσι εξ ετών αντιμετωπίσαμενμαζύ και ενικήσαμεν  τους ιδίους εχθρούς που ηθέλησαν να διαρπάσουν  από την Ελλάδα τα βόρεια εδάφη της.

    Κατόπιν μακράς και σκληράς καταδυναστεύσεως η Μακεδονία και η Θράκη είναι ελέυθεραι, αλλά, μολονότι η κατάρρευσις του εχθρού είναι βεβαία , υπάρχουν ακόμη πολλά έργα και πολλαί δυσχέρειαι τας οποίας οφείλομεν να αντιμετωπίσωμεν μαζύ. Επικαλούμαι την συνεργασία όλων των Ελλήνων , οιωνδήποτε πολιτικών φρονημάτων, δια την τήρησιν της τάξεως και την επίσπευσην του έργου της περιθάλψεως. Είμαι ευτυχής αναλογιζόμενος ότι εις το έργον αυτό Άγγλοι στρατιώται ως και στρατιώται της Αυτοκρατορίας μας θα εργασθούν μαζί με το λαόν της Μακεδονίας και της Θράκης δια την επανόρθωσιν των ζημιών και δεινών του πολέμου.

     Επολεμήσαμεν μαζύ , ας εργασθώμεν μαζύ δια την ειρήνην και ευημερίαν της Ελλάδος.

                                       

                                                                                                το κείμενο φέρει την υπογραφή του     Σκόμπι

ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ

Στους δρόμους της Μικρασίας , οδοιπορικό 1890

G. Deschamps , εκδόσεις Τροχαλία

Χίος – Σμύρνη – Αϊδίνι – Έφεσος – Καρία –Πισιδία

Σμύρνη και Καρία 

Η τεράστια οικονομική ανάπτυξη της Σμύρνης φαίνεται από το γεγονός ότι το τελευταίο τέταρτο του 19^ου  αιώνα ξεπερνά σε εξαγωγές και την ίδια την Κωνσταντινούπολη.  Το 1878 ο Σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ ο Β΄ καταργεί το πρώτο Οθωμανικό Σύνταγμα , τερματίζοντας την περίοδο των μεταρρυθμίσεων , γνωστή ως Τανζιμάτ. Η ανάπτυξη του σιδηροδρομικού δικτύου θα σημάνει και την επέκταση των Ελλήνων της Ιωνίας προς τα ανατολικά , μια εκστρατεία η οποία προηγείται της διείσδυσης του ξένου καπιταλιστικού κεφαλαίου. Σύμφωνα με την απογραφή του αγγλικού προξενείου το 1891 ο πληθυσμός της πόλης ανέρχεται σε 207.000 κατοίκους κε των οποίων : Τούρκοι 52.000, Έλληνες 107.000, Αρμένιοι 12.000, Ιουδαίοι 23.000, Ιταλοί 6.500, Γάλλοι 2.500, Αυστριακοί 2.200, Άγγλοι 1.500. Για τον λόγο αυτό η Σμύρνη ονομάζονταν Γκιαούρ Ισμίρ.

Σε ότι αφορά τα πλοία που κατευθύνονταν στη Σμύρνη πρώτα έπρεπε να  σταθμεύσουν στο αγκυροβόλιο των Κλαζομενών ως μέτρο προστασίας για την χολέρα την οποία φοβούνταν οι Τούρκοι γιατροί. Στα μάτια του επισκέπτη απλώνονταν μια πόλη σύγχρονη και βάρβαρη, νεότατη και γηραλέα, ελληνική , γαλλική, ιταλική και τούρκικη, παράξενα σύνθετη, κοσμοπολίτισσα και πολύγλωσση , με τους μιναρέδες της εποχής του Μωάμεθ, το μουσουλμανικό νεκροταφείο, , το πέπλο των κυπαρισσιών , τα λευκά καμπαναριά και τους πράσινους θόλους των ορθόδοξων εκκλησιών της, το γκρίζο κοπάδι των οθωμανικών σπιτιών που είχε καταφύγει πολύ μακριά προς τα άγρια υψώματα του Πάγου. Αν θέλει κανείς να μυηθεί βαθμιαία στις ομορφιές της Σμύρνης , μετά τον βαθύ μεσημεριανό ύπνο, πρέπει να αναπνεύσει γαλήνια τον θαλασσινό αέρα καθισμένος αναπαυτικά στο καφενείο του Λουκά , με ένα φλιτζάνι καφέ και αναψυκτικά μπροστά του, κοιτάζοντας το πολύχρωμο πλήθος των περαστικών και τη θεϊκή όμορφη θέα. Οι Σμυρνιές είναι πραγματικά όμορφες όταν τα βράδια σεργιανίζουν στην ακρογιαλιά με τις φωτεινές τους τουαλέτες. Φαίνονται νωχελικές και ράθυμες … όμως μες τη λευκότητα των προσώπων τους τα χείλη είναι κόκκινα , τα φρύδια καλογραμμένα και από τα μαύρα αδιάφορα μάτια τους , κάτω από τις μαύρες βλεφαρίδες, κάποιες φορές φλογερές ακτίνες φτάνουν ως τα βάθη της ψυχής σου.

Πιο πέρα στη Τούρκικη συνοικία παρατηρεί ζεϊμπέκους από τα βουνά του Αϊδινίου που τους αναγνώριζε κανείς από τα πανύψηλά τουρμπάνια και τις πολύ κοντές λευκές βράκες , μέσα από τις οποίες ξεπηδούσαν τα γυμνά τους πόδια. Η νύχτα του ραμαζανιού , οι πόρτες του καφέ και των σερμπέτ , οι καπνιστές ναργιλέ, οι τραγουδιστές , τα πρόσωπα , οι φορεσιές , τίποτα δεν έχει αλλάξει εδώ και αιώνες. Ο χρόνος δεν υπάρχει για το καραβάνι που σταθμεύει ανέμελο πλάι στις πηγές , κάτω από τη σκιά των δέντρων.

Στη λεγόμενη φράγκικη οδό βρίσκονταν τα πιο όμορφα κτήρια της πόλη. Τα ελληνόπουλα που φοιτούσαν σε ξένα εκπαιδευτικά ιδρύματα της πόλης (Κολλέγιο της Προπαγάνδας, οικοτροφείο των Αδελφών της Σιών , ορφανοτροφεία των Αδελφών του Ελέους) ανέρχονταν σε 403 αγόρια και κορίτσια σε σύνολο 2.385 παιδιών. Οι υπόλοιποι μαθητές  ήταν κατανεμημένοι ως εξής: 818 Οθωμανοί, 414 Ιταλοί, 317 Γάλλοι, 216 Αυστριακοί, 121 Άγγλοι, 35 Ολλανδοί και λοιποί 58.

Οι Έλληνες είναι τόσοι πολλοί στη Σμύρνη ώστε τη θεωρούν τμήμα της επικράτειας τους. Οι 80.000 Έλληνες που κατοικούν στους δρόμους του Ρωμαϊκου Μαχαλά και της Πούντας συμπεριφέρονται σαν να βρίσκονται στην πατρίδα τους, θεωρούν τον πρόξενο του βασιλιά Γεωργίου φυσικό ηγέτη τους, υψώνουν τη γαλανόλευκη χωρίς την άδεια κανενός, επικαλούνται ανοιχτά και σε κάθε ευκαιρία τη δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου και θεωρούν τους εαυτούς τους ίσους σχεδόν με τους Τούρκους αφού πληρώνουν στους φοροεισπράκτορες τον έγγειο φόρο, την δεκάτη (για τα αγροτικά και βιομηχανικά προϊόντα) , φόρο για τα κοπάδια και το Bedel - i – askeri φόρο που επιβάλλεται σε όλους τους χριστιανούς υπηκόους του σουλτάνου που θέλουν να αποφύγουν τη στρατιωτική θητεία. Ξύπνιοι , ευκίνητοι,  ευφυέστατοι και εξαιρετικά διασκεδαστικοί οι Έλληνες της Σμύρνης είναι καφετζήδες , παντοπώλες ή βαρκάρηδες , επαγγέλματα που τα προτιμούν στη κατώτερη τάξη,  ενώ οι συμπατριώτες τους της ανώτερης τάξης διαλέγουν το επάγγελμα του γιατρού ή του δικηγόρου.

Σε ότι αφορά τα σχολεία , οι Μητροπόλεις της Σμύρνης , της Εφέσου και της Φιλαδέλφειας διαθέτουν ίσως τα περισσότερα σχολεία και το πιο πολυάριθμο διδακτικό προσωπικό από όλες τις ορθόδοξες μητροπόλεις της Τουρκίας. Συγκεκριμένα σε ότι αφορά τα σχολεία της Σμύρνης αυτά διοικούνται από μια εφορία, τα έσοδα της οποίας προέρχονται από συνδρομές, δωρεές , κληροδοτήματα και από τα δίδακτρα των μαθητών. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες στατιστικές , στα σχολεία αυτά φοιτούν 8.580 μαθητές (4.044 αγόρια και 4.536 κορίτσια). Πάνω από 600 κορίτσια φοιτούν , τα περισσότερα δωρεάν στο σχολείο της Αγίας Φωτεινής. Το Ομήρειον που ιδρύθηκε το 1881, προορίζεται για τα κορίτσια της εύπορης τάξης. Το πιο παλιό όμως και πλουσιότερο σχολείο της Σμύρνης είναι η Ευαγγελική Σχολή που ιδρύθηκε το 1723.

Δυο ελληνικές εφημερίδες κυκλοφορούν αυτή την εποχή. Η Αμάλθεια και η Νέα Σμύρνη (η Αμάλθεια συνέχισε την έκδοση της και μετά την καταστροφή ενώ η Νέα Σμύρνη διέκοψε την κυκλοφορία της το 1914). Η πιο αιχμηρή περιγραφή αφορά τους Εβραίους για τους οποίους και αναφέρει: όμως με όλες τις όψεις, με τη ρόμπα και το φέσι του φτωχού και ταπεινού , αλλά και με το αγγλικό σακάκι   του εμπόρου που θεωρεί τον εαυτό του προύχοντα , είναι πάντα ο ίδιος πρόθυμος και εξυπηρετικός τύπος, ο αιώνιος παθητικός και αρπακτικός μεσάζων, ο παθιασμένος για το κέρδος  τοκογλύφος, ο υπομονετικός πωλητής που διαπραγματεύεται ώρες για να πουλήσει καρπούζια, μια τούρκικη σέλα , μια νύχτα έρωτα ή μερικούς πήχεις παλιού υφάσματος. Σταδιακά έχουν επιβάλει τον έλεγχο τους σε δυο αγορές από τις οποίες η μια λειτουργεί τη νύχτα κυρίως ενώ η άλλη αποφέρει πολλά κέρδη τη μέρα.

Αναφέρει στη συνέχεια τους Τούρκους οι οποίοι αναγκάζονται να ξεπουλάνε τα απομεινάρια του ένδοξου παρελθόντος τους προκειμένου να εξασφαλίσουν τα χρειώδη.

Η πόλη ανήκει στο βιλαέτι του Αϊδινίου , έχει μεγάλη έκταση και περιλαμβάνει τις χώρες που οι αρχαίοι ονόμαζαν Λυδία και Καρία, τον Σίπυλο, τον Τμώλο και τις μεγάλες πεδιάδες του Μαιάνδρου. Ο Μαίανδρος ποταμός διατρέχει την ομώνυμη κοιλάδα, όπου στην αρχαιότητα υπήρχαν πολλές ιωνικές πόλεις (Μίλητος, Πριήνη, Μαγνησία, Τράλλεις, Αντιόχεια κλπ). Το Αϊδίνι ταυτίζεται από τον περιηγητή με την αρχαία πόλη Τράλλεις.

Καρία

Σε διαδρομή αντίθετα προς το ρεύμα του ποταμού , από την δεξιά όχθη του Μαιάνδρου, ένα γκριζογάλανο τείχος έφραζε τον ορίζοντα. Ο Λάτμος και ο Κάδμος , τα απειλητικά όρη της Καρίας. Όταν έφθασαν στο Εσκί Χισάρ (Παλαιός Πύργος) πληροφορήθηκαν από τους ντόπιους ότι στα αρχαία χρόνια υπήρχε μια ακρόπολη, η Νύσα. Οι κάτοικοι της διακρίνονταν για τη φιλοσοφική τους δεινότητα, τις επιδόσεις τους στα γράμματα και τη ρητορική. Στο δρόμο προς την ακρόπολη ανακάλυψαν και ένα μεγάλο θέατρο οι κερκίδες του οποίου ήταν στραμμένες προς τον Μαίανδρο. Η πόλη Ναζλί αποτέλεσε την επόμενη στάση τους σε αυτό το ταξίδι, πόλη μισή Ελληνική και μισή Τουρκική, κτισμένη σε ένα λόφο εκεί όπου ο Μαίανδρος απλώνεται στην επίπεδη πεδιάδα, στο άνοιγμα που έχει δημιουργήσει ο Άρπασος , ο Ακ Τσάι (λευκός ποταμός) των Τούρκων. Η ελληνική κοινότητα διέθετε μια εκκλησία και ένα σχολείο και ένα ξενοδοχείο με το όνομα Ξενοδοχείον του Μαιάνδρου . Η γλυκόριζα ως προϊόν καλλιεργούνταν στις όχθες του Μαίανδρου   ποταμού, καθώς το αμμώδες και υγρό έδαφος ήταν το πλέον ιδανικό για την καλλιέργεια της.

Ανάβαση στο Μαντρά Ντάγ και κατεύθυνση στο εσωτερικό της Καρίας με πρώτη στάση στο χωριό Τουρκλάρ. Έπειτα έφθασαν στην ακρόπολη της Άρπασας, μια άσημη κωμόπολη. Ινεμπολού , η πρώτη στάση την επόμενη μέρα και κατεύθυνση στο Μποζ Ντάγ. Πανταχού παρών σε όλα τα χωριουδάκια της Ανατολής ο Έλληνας παντοπώλης που πουλάει σχεδόν τα πάντα: σπάγκους, κεριά, ψάρια, χαβιάρια, εκτελώντας και χρέη τραπεζίτη καθώς δεν διστάζει να   δανείζει και τους φτωχούς τούρκους χωρικούς. Πριν από το Μποζ ντάγ διέσχισαν οι περιηγητές τον Άρπασο , το ιερό ποτάμι της Καρίας. Όταν έφθασαν στο Μποζ Ντάγ ο περιηγητής φέρνει  στο μυαλό του εικόνες από το περυσινό του ταξίδι εκεί και εν συνεχεία αναφέρει την μικρή τους οδύσσεια κατά τη διανυκτέρευση τους σε ένα άθλιο κατάλυμα , όπου σμήνη κουνουπιών τους κατέφαγαν, ενώ από το καταφαγωμένο πάτωμα έφθαναν σε αυτούς οι οσμές και τα φτερνοκοπήματα των αλόγων.

Αναφορά σε καταυλισμό Γιουρούκων. Οι Γιουρούκοι, νομαδική τουρκομάνικη φυλή , είναι οι πιο δεινοί πεζοπόροι της πρόσω Ασίας και οδηγούν τα κοπάδια τους από κοιλάδα σε κοιλάδα και τους ακολουθούν οι γυναίκες τους φορτωμένες ανάκατα παιδιά , ντουφέκια και κουζινικά. Μιλούν λίγο και δεν δίνουν την εντύπωση ότι σκέφτονται. Δεν είναι άγριοι , αλλά είναι άρπαγες και οκνηροί, σαν παιδιά. Όταν στον  ορίζοντα φαίνονται φλόγες που κατατρώγουν τα βουνά, είναι ένα δάσος που φλέγεται , γιατί κάποιοι Γιουρούκοι έβρασαν τη σούπα τους και ξέχασαν να σβήσουν τη φωτιά. Πολλοί σουλτάνοι προσπάθησαν να τους εγκαταστήσουν μόνιμα σε μια περιοχή προσφέροντας τους γη , ξεριζώνοντας τις σκηνές , διαλύοντας τους καταυλισμούς τους. Όμως ούτε τα καλοπιάσματα , ούτε και οι απειλές είχαν αποτέλεσμα απέναντι στην παθητική εμμονή τους. Εν συνεχεία συνάντησε τα χωριουδάκια Πρέσια και Κιοτά και μετά από αρκετή πεζοπορία άφησαν πίσω τους το Μποζ Ντάγ.

Αναφορά για τους Κάρες: Τυχοδιώκτες, μισθοφόροι, πειρατές και δραγουμάνοι χωρίς όμως να αφήσουν γραπτές αναφορές για τα όσα έζησαν.